Er bestaat in Nederland geen uniforme landelijke verplichting om Social Return toe te passen. Toch kom je in de praktijk regelmatig een SROI-verplichting tegen bij overheidsopdrachten. Wanneer een opdrachtgever Social Return expliciet opneemt in de aanbestedingsdocumenten of het contract, is het juridisch bindend: je bent dan verplicht om hieraan te voldoen.

Vrijheid in beleid, maar bindend bij opdracht #

Elke overheidsinstantie – zoals gemeenten, provincies en het Rijk – mag binnen de kaders van de Aanbestedingswet 2012 zelf bepalen wanneer en hoe ze Social Return toepassen. Er is dus ruimte voor maatwerk. Maar als de verplichting eenmaal is opgenomen in:

• De leidraad
• Het programma van eisen
• De (concept)overeenkomst
• Of een aparte bijlage over Social Return

dan maakt die onderdeel uit van de aanbesteding en is deze verplicht na te komen.

Van inspanningsverplichting naar resultaatverplichting #

In het verleden werd Social Return vaak gepresenteerd als een inspanningsverplichting: je moest aantonen dat je je best had gedaan om invulling te geven aan Social Return, maar als het niet lukte, bleef dat meestal zonder gevolgen.

Tegenwoordig kiezen steeds meer opdrachtgevers voor een resultaatverplichting (ook wel contractuele prestatie-eis genoemd). In dat geval wordt in het contract expliciet vastgelegd dat je een concreet resultaat moet behalen, bijvoorbeeld:

• Een bepaald percentage van de opdrachtsom (bijv. 5%) inzetten voor Social Return
• Eén of meerdere kandidaten uit de doelgroep inzetten op de opdracht
• Een inspanningswaarde behalen volgens het bouwblokkenmodel

Lukt dat niet, dan ben je in beginsel in gebreke en kan de opdrachtgever sancties opleggen.

Boeteclausule bij niet-naleving #

Steeds vaker nemen opdrachtgevers een boeteclausule op voor het geval je de verplichting niet nakomt. In dat geval kan een geldboete worden opgelegd, bijvoorbeeld een bedrag per gemist FTE of per duizend euro aan niet-bestede verplichting.

Ook als er géén boete is opgenomen, blijft het van groot belang om de verplichting serieus te nemen:

• Het is een contractuele afspraak, en het niet nakomen daarvan kan gevolgen hebben voor de relatie met de opdrachtgever
• Het niet of slecht uitvoeren van Social Return kan leiden tot negatieve referenties, wat invloed heeft op toekomstige aanbestedingen

Let op de proportionaliteit #

Een belangrijke overweging bij elke Social Return verplichting is de proportionaliteit. Dat betekent: is de verplichting redelijk, gezien de omvang en aard van de opdracht?

Let op zaken als:

• Is het percentage (bijvoorbeeld 5% van de opdrachtsom) realistisch gezien de loonkosten in de opdracht?
• Is het type werk geschikt voor inzet van mensen uit de doelgroep?
• Is er voldoende ruimte in de planning om begeleiding te organiseren?

Twijfel je hierover? Stel dan een vraag tijdens de Nota van Inlichtingen. Soms is een opdrachtgever bereid om de eisen te verduidelijken of bij te stellen als ze niet proportioneel blijken.

---

Twijfel je over een verplichting in jouw aanbesteding? #

SROI Specialist helpt organisaties om Social Return verplichtingen goed te begrijpen, realistisch in te vullen en juridisch correct na te leven.

Wil je sparren over een specifieke aanbesteding of heb je ondersteuning nodig bij het opstellen van je plan? Neem gerust contact met ons op.